Jevgeni Onegin

Opera in drie bedrijven van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
naar de gelijknamige roman van Alexander Poesjkin

Wereldpremières:

29 maart 1879
Klein theater in Moskou
(door studenten van het Moskouse conservatorium )

23 april 1881
Bolsjoj Theater, Moskou
(eerste professionele opvoering)

---

 

Onegin, een opera zonder bombast en groot vertoon

Tsjaikovski wilde aanvankelijk zijn bekendste en meest bewonderde opera Jevgeni Onegin geen opera noemen. Liever gebruikte hij de term 'lyrische scènes', zozeer was hij afkerig van de in zijn tijd gangbare en populaire 'Grand opéra', met veel spektakel, schitterende kostuums, veel massascènes en onwerkelijke intriges. Aan een vriend schreef hij:
'Ik wil vooral geen koningen en volkstumulten, ik zoek een intiem maar ontroerend drama, gebaseerd op conflictueuze situaties die ik zelf heb meegemaakt of gezien, en die mijn hart kunnen raken.....'
En elders schrijft hij aan dezelfde vriend:
'Naar mijn mening moet men bij het componeren zijn ingevingen volgen zonder het geringste streven om het publiek naar de mond te praten. De schrijver Lev Tolstoj heeft mij ervan overtuigd dat een kunstenaar die niet uit innerlijke drang werkt maar met zorgvuldige berekening van het effect, niet echt een kunstenaar is. Zijn werken zijn vergankelijk, hun succes vluchtig.'
Nog weer in een andere brief:
'Als er ooit muziek met oprechte liefde is geschreven, met liefde voor het onderwerp en voor de personages, dan is het mijn muziek bij Onegin. Ik versmolt en beefde al schrijvend van een onuitsprekelijk genot. En als ze bij de luisteraar maar iets teweegbrengt van wat ik ervoer, dan ben ik gelukkig, meer verlang ik niet.'

Op uitdrukkelijk verzoek van Tsjaikovski was de première van Jevgeni Onegin in een klein theater in Moskou, want hij was argwanend naar de Grote Operahuizen, met hun routine, conventies, hun onbekwame regisseurs en 'roeimachines' in plaats van dirigenten, enz. enz., en hij was bang dat zijn Jevgeni er niet tot zijn recht zou komen.
Wij prijzen ons gelukkig dat wij op eenzelfde wijze deze opera kunnen opvoeren in een intieme, relatief kleine ruimte, waar het publiek het intense drama van Alexander Poesjkin en de meeslepende, met zoveel liefde gecomponeerde muziek van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski tot in kleine details kan meebeleven.

 

Het verhaal

De weduwe Larina met haar twee dochters Olga en Tatjana leiden een afgezonderd leven op het platteland. Olga is extrovert, een spring-in-'t-veld, haar oudere zus Tatjana is juist dromerig en gaat helemaal op in het lezen van romantische literatuur. Op een dag komt hun buurman, de dichter Lenski die verloofd is met Olga, op bezoek en hij heeft een goede vriend meegenomen. Deze vriend is Onegin, een dandy, elegant gekleed en aantrekkelijk. Tatjana is op slag tot over haar oren verliefd op deze jonge man. 's Nachts na het onverwachte bezoek schrijft zij hem onbevangen een hartstochtelijke liefdesbrief.
Een paar dagen later verschijnt Onegin opnieuw bij de Larina's. Hij heeft de brief gelezen. Hij bekent Tatjana dat hij haar lief en aantrekkelijk vindt, dat hij "haar liefheeft als een broer, of zelfs nog inniger", maar dat hij niet geschikt is voor het huwelijk. Hij smeekt haar dat ze zich niet afgewezen moet voelen, maar dat hij het echt niet kan. Tegelijk zegt hij haar dat het onverstandig is voor een jonge vrouw om zo openhartig haar liefde te tonen. Tatjana valt stil, ze begrijpt hem misschien maar haar wereld stort in ......

Ter gelegenheid van Tatjana's verjaardag is er een groot feest bij de familie Larina. Landeigenaren uit de hele omgeving zijn uitgenodigd en ook Lenski en Onegin zijn van de partij. Alom wordt gespeculeerd op een op handen zijnde verloving tussen Tatjana en Onegin. Onegin ergert zich enorm aan het geroddel en de hele sfeer, en uit ballorigheid gaat hij flirten met Olga. Het grootse feest bij de Larina's loopt uit in een gigantische ruzie tussen de twee vrienden en het eindigt ermee dat Lenski Onegin uitdaagt voor een duel.
De volgende ochtend in alle vroegte: beiden realiseren zich dat het onzinnig is wat ze doen, maar kunnen niet terug. Onegin schiet als eerste, quasi nonchalant. Lenski valt dood neer.

Vijf jaar later. In een monoloog vertelt Onegin hoe hij jaren gezworven heeft door de wereld op zoek naar zingeving in zijn leven, maar het enige wat hij vond was verveling en saaiheid. Hij wordt nog steeds gekweld door diep schuldgevoel over het doden van zijn beste vriend. Net teruggekeerd op Russische bodem, Sint Petersburg, belandt hij dezelfde avond nog op een groot feest bij een oude bekende, vorst Gremin. Tijdens het bal ontwaart hij een mooie vrouw die sprekend lijkt op Tatjana. Het ìs Tatjana! Sinds korte tijd is zij getrouwd met de oudere, alom gerespecteerde Gremin. Onegin is perplex. Het schuchtere dromerige meisje van vijf jaar geleden is veranderd in een zelfverzekerde stralende vrouw, middelpunt van de beau monde. Ze worden aan elkaar voorgesteld, Tatjana is duidelijk aangedaan maar wil dat niet laten blijken. Ze zegt dat ze moe is en verlaat het feest. Onegin is volledig in verwarring, hij realiseert zich dat hij zich vijf jaar tevoren vergist heeft en heeft enorm spijt.
Na het feest schrijft Onegin een brief aan Tatjana. Er komt een laatste ontmoeting tussen de twee in het paleis van vorst Gremin. Onegin verklaart haar zijn liefde en na aandringen geeft Tatjana toe dat ze ook nog steeds verliefd is op hem. "Het geluk was zo dichtbij, zo binnen onze mogelijkheden..." Maar het is te laat, ze rent weg, de deur valt dicht, Onegin blijft ontredderd achter.